Ticari faaliyetlerin doğasında sipariş, avans ve ödeme süreçleri yer alır. Ancak zaman zaman bu süreçlerde ödeme yapılmasına rağmen ürün teslimi gerçekleşmeyebilir. Bu tür durumlarda işletmelerin muhasebe kayıtlarında nasıl bir yol izleyeceği önemli bir konu hâline gelir. Bu yazıda, ürün teslimi yapılmayan ve tahsil edilemeyen sipariş avansının şüpheli alacak karşılığı ayrılarak gider yazılıp yazılamayacağı yazının sonunda yer alan özelgedeki açıkalamalar doğrultusunda ele alınacaktır.
Sipariş Avansı Nedir?
Sipariş avansı, ileride teslim edilecek mal veya hizmet karşılığında önceden yapılan ödemedir. Genellikle ticari ilişkilerde güven ve işlem taahhüdünü ifade eder. Ancak kimi zaman satıcı yükümlülüğünü yerine getirmez. Bu durumda ödemenin gelir yazılması değil, şüpheli alacak olarak değerlendirilip gider yazılması gündeme gelir.
Vergi Usul Kanunu Açısından Değerlendirme
VUK Madde 323‘e göre, şüpheli alacak sayılabilmesi için iki temel şart aranır:
- Ticari kazancın elde edilmesiyle doğrudan ilgili olmalı
- Dava veya icra safhasında olmalı ya da yazılı olarak en az iki kez talep edilmiş olmalı
Bu şartlar sağlanmışsa, alacak için değerleme gününde karşılık ayrılabilir. Bu karşılık, muhasebe kayıtlarında pasif hesaplarda izlenir. Sonradan tahsil edilirse, tahsil edildiği dönemde gelir olarak kayda alınır.
Özelgeden Çıkan Sonuç
Yazıda yer alan örnekte olduğu gibi, bir firmaya sipariş verilip bedeli ödendiği hâlde ürün teslim edilmemiş ve ödeme iade edilmemişse, bu bir alacak doğurur. Ve bu alacak:
- Ticari faaliyetle ilgiliyse
- İcra takibine başlanmışsa
- Faturalandırılmamış ve gelir olarak kayda alınmamışsa
- Yasa maddesinde ve özelgede belirtilen koşulları sağlıyorsa
şüpheli alacak karşılığı olarak değerlendirilebilir.
10 Soru – 10 Cevap
1. Sipariş avansı nedir?
İleride teslim edilecek ürün veya hizmet için önceden yapılan ödemedir.
2. Sipariş avansı gelir yazılır mı?
Hayır, ürün teslim edilmedikçe gelir olarak kaydedilmez.
3. Ürün teslim edilmediyse ödeme ne olur?
Alacak niteliği kazanır, tahsil edilemezse şüpheli hale gelir.
4. Şüpheli alacak ne demektir?
Tahsil edilme ihtimali belirsiz olan ve dava/tebligat safhasında bulunan alacaktır.
5. Hangi şartlarda şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir?
Ticari kazançla ilgili olmalı ve dava veya icra süreci başlatılmış olmalıdır.
6. Faturası olmayan bir alacak için karşılık ayrılır mı?
Evet, gelir olarak kayda alınmamışsa ve hukuki takip varsa ayrılabilir.
7. Avans için karşı tarafla ihtilaf olması yeterli midir?
Hayır, ayrıca icra veya dava süreci başlatılmış olmalıdır.
8. Karşılık ayrıldıktan sonra alacak tahsil edilirse ne olur?
Tahsil edildiği dönemde gelir olarak kaydedilir.
9. Yurt dışındaki firmaya yapılan avans için de bu kural geçerli mi?
Evet, ticari faaliyetle ilişkili ve takip başlatılmışsa mümkündür.
10. Şüpheli alacak karşılığı bilanço hangi kalemde yer alır?
Pasifte “şüpheli alacak karşılıkları” hesabında izlenir.
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı
(Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)
Sayı : 11395140-105[VUK1-20953]-E.104198 30.01.2018
Konu :Ödenen ve Tahsil Edilemeyen Sipariş Avansına Karşılık Ayrılıp Ayrılamayacağı.
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; ihraç etmek amacıyla kale master sistem kilidi satın almak üzere……. isimli şahıs firmasından fiyat teklifi talep ettiğinizi, söz konusu firma tarafından fiyat teklifinin verilmesi üzerine ürün siparişi verdiğinizi, …. tarihinde …..isimli şahıs firması adına kayıtlı banka hesabına sipariş avansı ödemesi yaptığınızı, sipariş edilen ürünlerin gönderilmemesi ve ödediğiniz sipariş avansının tarafınıza iade edilmemesi üzerine ….. tarihinde söz konusu sipariş avansı için icra takibi başlattığınızı belirterek, gelir hesaplarına intikal ettirmediğiniz, faturalandırılmamış ve tahsil edilemeyen sipariş avansının 2017 yılı için gider yazılıp yazılamayacağı hususunda Başkanlığımızdan görüş talebinde bulunduğunuz anlaşılmaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Şüpheli Alacaklar” başlıklı 323 üncü maddesinde “Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
1-Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;
2-Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;
şüpheli alacak sayılır.
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder. Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kar zarar hesabına intikal ettirilir.” hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre, ticari kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi ile ilgili olarak dava veya icra safhasında bulunan alacaklarla, yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş olan dava ve icra takibine değmeyecek derecedeki küçük alacaklar şüpheli alacak sayıldığından yukarıda belirtilen şartları taşıyan alacaklar için karşılık ayrılması mümkün bulunmakta olup bu şartlardan herhangi birisinin mevcut olmaması halinde ise şüpheli alacak kaydına imkân bulunmamaktadır.
Alacağın tahsili güçlüğünün, objektif olarak inandırıcı belgelerle ortaya konulması, şüpheli alacak uygulaması açısından ikinci önemli şart olup kanun koyucu şüpheli hale geldiği ileri sürülen alacağın, ciddi olarak takip edildiğinin yargıdan veya icra organlarından alınacak belgelerle tevsikini öngörmüştür.
Bu itibarla, yurt dışına ihraç etmek amacıyla sipariş ettiğiniz ürünler için ….. isimli şahıs firmasına yaptığınız avans mahiyetindeki ödemelerin, ticari faaliyetinizin devamı için yapılmış olması, Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesinde belirtilen şartları taşıması ve tahsil edilememesi halinde, icra takibine başladığınız yıl Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesine istinaden Şüpheli Alacaklar Karşılığı ayrılması mümkün bulunmaktadır.
…
ÖNERİLEN DİĞER İÇERİKLER
Şüpheli alacaklar hesabı için hemen karşılık ayrılmak zorunlu mu?
Tahsil edilemeyen fatura değersiz alacak olarak kabul edilip edilir mi?
Ödenen ancak geri alınamayan avanslar değersiz veya şüpheli alacak olarak gider…
Tahsil Edilemeyen Hasılata Nasıl Karşılık Ayrılır ve Nasıl Gider Kaydedilir?
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
