Gelir İdaresi Başkanlığı, 07.05.2025 tarihli ve E-97338759-105-57727 sayılı özelgesi ile sermaye düzeltmesi olumlu farklarının işletmeden çekilmesi ya da başka hesaba aktarılması durumunda vergiye tabi olacağını bir kez daha net şekilde ortaya koydu. Bu açıklama, 2023 yılı enflasyon düzeltmesi sonrası bilançolarında “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabında tutar bulunan gelir vergisi mükellefleri için büyük önem taşıyor.
Konu Ne? Hangi Durumlar Vergiye Tabi Olur?
Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi ve geçici 33. maddesi kapsamında yapılan enflasyon düzeltmesi sonucunda, sermaye kalemlerine yansıyan olumlu farkların belirli koşullar dışında başka hesaba aktarılması veya işletmeden çekilmesi halinde vergi doğmaktadır.
Açıkça Belirtilen Vergiye Tabi Hallere Örnekler:
- “502” nolu Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabındaki tutarın başka bir hesaba aktarılması
- Aynı hesabın içeriğinin nakit ya da ayni şekilde işletmeden çekilmesi
Bu işlemler, ilgili dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, o dönemde doğrudan vergiye tabi tutulur.
Vergiye Tabi Olmayan İşlemler Neler?
Yasal çerçeve uyarınca, aşağıdaki işlemler vergi doğurmaz ve bu farkların değerlendirilmesinde kullanılabilir:
- Geçmiş yıl zararlarına mahsup edilmesi (düzeltme sonucu oluşan zararlar için)
- Kurumlar vergisi mükelleflerince bu farkların sermayeye ilave edilmesi
Önemli Not: Bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.
Hangi Mükellefler Dikkat Etmeli?
- Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri
- 31.12.2023 itibarıyla enflasyon düzeltmesine tabi bilanço hazırlamış olanlar
- Sermaye düzeltme farklarını “öz sermaye kalemleri” altında izleyen firmalar
Yasal Dayanaklar ve İlgili Mevzuat
Bu uygulamalar, şu düzenlemelere dayanılarak yürürlüğe alınmıştır:
- 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (Mükerrer 298 ve Geçici 33. madde)
- 555, 560, 563, 582 Sıra No.lu VUK Tebliğleri
- 165, 170, 175, 176, 181, 187 Sıra No.lu VUK Sirküleri
Muhasebe Uygulaması Açısından Tavsiye
- “502-Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabındaki tutarları diğer hesaplara kaydırmadan önce mutlaka hukuki uygunluğunu kontrol edin.
- Sermaye artırımı düşünülüyorsa, bu farkların sermayeye ilavesi vergi yükü doğurmayan en güvenli çözümdür.
- Tutarın işletmeden çekilmesi halinde, vergi doğacağı için buna göre önceden nakit planlaması yapılmalıdır.
10 Soru – 10 Cevap
1. Sermaye düzeltmesi olumlu farkları işletmeden çekilebilir mi?
Evet, ama çekilirse vergi doğar. Çekildiği dönemde hem kurumlar vergisi hem de ortağın durumuna göre kar dağıtım stopajı ödenebilir.
2. Bu tutar başka hesaba aktarılırsa vergi çıkar mı?
Evet, dönem kazancıyla ilişkilendirilmeksizin vergi doğar.
3. Hangi hesap kodu üzerinden takip ediliyor?
“502 – Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları”
4. Bu farklar ne zaman vergiye tabi olmaz?
Sadece geçmiş yıl zararına mahsup veya sermayeye ilave edilirse.
5. Geçmiş yıl zararı nasıl mahsup edilir?
Enflasyon düzeltmesinden kaynaklı zarar olması gerekir.
6. Sermaye artırımı yaparsam vergi öder miyim?
Hayır, sermayeye ilave vergi doğurmaz.
7. Hangi mükellefler için geçerli?
Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri.
8. İşlem hangi dönemde vergilendirilir?
İşlemin yapıldığı dönemde.
9. Kâr dağıtımı sayılır mı?
Hayır, sermayeye ilave kâr dağıtımı değildir.
10. GİB bu konuyu nasıl duyurdu?
07.05.2025 tarihli resmi özelgeyle.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI Samsun Defterdarlığı Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü |
| Sayı | : | E-97338759-105-57727 | 07.05.2025 | |
| Konu | : | Gelir vergisi mükelleflerince sermaye düzeltmesi olumlu farkları hesabında takip edilen tutarın başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden, bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefi olduğunuz, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun geçici 33 üncü maddesi uyarınca 31/12/2023 tarihli bilançonuzda bulunan sermayenizi enflasyon düzeltmesine tabi tuttuğunuz ve düzeltme sonucu ortaya çıkan enflasyon farkını “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabında takip ettiğinizden bahisle, düzeltme farklarını izlediğiniz adı geçen hesapta bulunan tutarın başka bir hesaba nakledilmesinin veya işletmeden çekilmesinin mümkün olup olmadığı, bu kapsamda vergiye tabi tutulup tutulamayacağı hususunda Defterdarlığımız görüşünü talep ettiğiniz anlaşılmaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
– Mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında, “A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
1.Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
…
5. …
Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz…”,
– Geçici 33 üncü maddesinde, “…
31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez.
…“
hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca, 2023 hesap dönemi ve düzeltme şartlarının gerçekleşmesine/varlığına bağlı olarak (geçici vergi dönemleri dâhil) izleyen hesap dönemlerine ilişkin olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloların ve 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ile geçici 33 üncü maddesine göre yapılacak enflasyon düzeltmesinin uygulama usul ve esaslarına ilişkin olarak 555, 560, 563 ve 582 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde açıklamalar/düzenlemeler yapılmış, 165, 170, 175, 176, 181 ve 187 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde de ilave açıklamalara ve örnek uygulamalara yer verilmiş olup, 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin;
– “Enflasyon düzeltmesi yapacak olanlar” başlıklı 8 inci maddesinin birinci fıkrasında, “(1) Enflasyon düzeltmesi, kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılır.
…”,
– “Düzeltme işlemi” başlıklı 12 nci maddesinin ikinci fıkrasında, “(2) 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (7) numaralı bendine göre; …
ç) Bu işlemlerden doğan pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.
…”,
– “Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesabında yer alan değerler” başlıklı 54 üncü maddesinin birinci fıkrasında, “(1) Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır.
…
213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) ve (7) numaralı bentleri uyarınca, öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.”
yönünde açıklamalar bulunmaktadır.
Buna göre, enflasyon düzeltmesi neticesinde ortaya çıkan öz sermaye kalemlerine ait enflasyon fark hesabı ancak, yine düzeltme neticesinde oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilmek suretiyle veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilmek suretiyle kapatılabilir. Bunun dışında, anılan hesabın herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde, söz konusu işlemlerin yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır.
Bu itibarla, 31/12/2023 tarihli bilançonuzu enflasyon düzeltmesine tabi tutmanız sonucunda ortaya çıkan öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farklarını (sermaye düzeltmesi olumlu farklarını) herhangi bir suretle başka bir hesaba nakletmeniz veya işletmeden çekmeniz durumunda, nakledilen veya çekilen tutarların, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulması gerekmektedir.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
