Özet:
Bu yazı, sendikaların sosyal tesislerinde üyelerine sunduğu konaklama hizmetlerinin vergi mevzuatı çerçevesinde nasıl değerlendirileceğini, kurumlar vergisi, KDV yükümlülüklerini ve muhasebe düzeni açısından taşıdığı sorumlulukları verilen bir özelge ışığında açıklamaktadır.
Sendikalara Ait Tesislerde Ücretli Konaklama: İktisadi İşletme Oluşur mu?
Sendikalar, kamu yararı güden kuruluşlar olarak kurumlar vergisine tabi değildir. Ancak bu durum, tüm faaliyetleri için geçerli değildir. Eğer sendika, üyelerine veya üçüncü kişilere bedel karşılığı hizmet veriyorsa, bu faaliyetler bir iktisadi işletme niteliği taşır ve kurumlar vergisine tabi olur.
Kurumlar Vergisi Açısından Değerlendirme
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre;
-Dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kurumlar vergisi mükellefidir.
-Bu işletmelerin kâr amacı gütmesi gerekmez.
(Yani zararına ya da sadece maliyeti karşılayacak şekilde hizmet verilse dahi vergi yükümlülüğü doğar.)
-Örnek:
Sendikaya ait sosyal tesiste üyelerden konaklama karşılığı bedel alınması,
-İktisadi işletme niteliğindedir.
-Kurumlar vergisi mükellefiyeti gerektirir.
Katma Değer Vergisi (KDV) Açısından
3065 sayılı KDV Kanunu’na göre;
-Dernek, vakıf, sendika ve benzeri kuruluşların iktisadi işletme niteliği taşıyan faaliyetleri KDV’ye tabidir.
-Faaliyet maliyeti karşılasa dahi KDV hesaplanmalı ve beyan edilmelidir.
Konaklama hizmeti, ticari bir faaliyet sayıldığından
KDV’ye tabi tutulur.
Bedelin fatura veya belgeyle belgelendirilmesi gerekir.
Vergi Usul Kanunu ve Muhasebe Yükümlülüğü
Vergi Usul Kanunu (VUK) kapsamında:
İktisadi işletme oluştuğunda,
-Vergi dairesine işe başlama bildirimi yapılmalı,
-Ayrı bir vergi numarası alınmalı,
-Ayrı muhasebe sistemi kurulmalıdır.
Detaylar:
-İktisadi işletme, birinci sınıf tüccar sayılır.
–Bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır.
–Defterler ayrı olarak tasdik ettirilmelidir.
–Sendika muhasebesi ile iktisadi işletme muhasebesi karıştırılmamalıdır.
Neden Önemlidir?
Sendikalar zaman zaman, sosyal ve kültürel amaçlarla üyelerine hizmet sunar. Ancak bu hizmet bedel karşılığı sunuluyorsa ve süreklilik arz ediyorsa, ticari faaliyet kapsamına girer. Bu da hem vergi doğurur hem de ciddi bir muhasebe disiplini gerektirir.
Aksi halde;
-Vergi ziyaı,
-KDV eksik beyanı,
-Belge düzenine uymama gibi sebeplerle
cezai yaptırımlarla karşılaşmak mümkündür.
Sonuç
Sendikaların eğitim ve dinlenme tesislerinde üyelerine sunduğu konaklama hizmeti karşılığında bedel alınması, iktisadi işletme niteliği doğurur. Bu nedenle:
–Kurumlar vergisi mükellefiyeti oluşur.
–KDV hesaplanmalı ve beyan edilmelidir.
-Ayrı defter ve muhasebe sistemi kurulmalıdır.
-Tüm bu işlemler mevzuata uygun şekilde belgelenmelidir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Sendika üyelerine hizmet verirse vergi mükellefi olur mu?
Eğer hizmet karşılığı bedel alınıyorsa evet, iktisadi işletme oluşur.
2. Kâr edilmeden sadece maliyet alınması vergi doğurur mu?
Evet, bedel alınması yeterlidir. Kâr olup olmaması önemli değildir.
3. Konaklama hizmeti KDV’ye tabi midir?
Evet. Bedel karşılığı sunulan her hizmet KDV’ye tabidir.
4. Bu durumda sendika mı yoksa iktisadi işletme mi vergi öder?
Oluşan iktisadi işletme adına vergi mükellefiyeti tesis edilir.
5. Muhasebe kayıtları ayrı tutulmalı mı?
Evet. Sendika muhasebesi ile iktisadi işletme muhasebesi kesinlikle ayrılmalıdır.
6. Hangi defterler tutulmalı?
Bilanço esasına göre yasal defterler (yevmiye defteri, envanter defteri vs.) tutulmalıdır.
7. Bu işletme için vergi dairesine bildirim yapılmalı mı?
Evet. İşe başlama bildirimi yapılmalı ve vergi numarası alınmalıdır.
8. Üyelere bedelsiz hizmet verilirse vergi doğar mı?
Hayır. Bedel alınmadığı sürece iktisadi işletme oluşmaz.
9. KDV oranı neye göre belirlenir?
Sunulan hizmetin türüne göre genel KDV oranları geçerlidir (genelde %10 veya %20).
10. Bu yükümlülüklere uymazsak ne olur?
Vergi ziyaı, usulsüzlük cezaları ve geçmişe dönük tarhiyatlarla karşılaşılabilir.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI (Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü) | ||||
| Sayı | : | B.07.1.GİB.4.06.18.02-32172-7878-676 | 27/10/2010 | |
| Konu | : | Sendikaya ait sosyal tesiste verilen hizmet karşılığı bedel alınması durumunda iktisadi işletme oluşacağı ve oluşan iktisadi işletmenin defter ve belge yükümlülüğü hk. | ||
İlgi dilekçenizde, … Vergi Dairesi Müdürlüğünün … vergi numaralı mükellefi olduğunuzu; sendikanıza ait “eğitim ve dinlenme tesisi” olarak hizmet veren binanızda seminer ve benzeri eğitim toplantıları yapıldığı ve üyelerinize konaklama hizmeti verildiği; tesis çalışanlarının sendikanızın kadrolu elemanları olup, tesis üzerindeki her türlü tasarruf yetkisinin sendikanız genel yönetim kuruluna ait olduğu, 2010 yılından itibaren tesisin idame giderlerini karşılamak üzere sendikanız üyelerinden konaklama karşılığı bir miktar bedel alınması düşünüldüğü belirtilerek, bu uygulamanın iktisadi işletme oluşturup oluşturmayacağı, kurumlar vergisi ve katma değer vergisi karşısındaki durumu ile ayrı bir muhasebesinin olup olmayacağı ve defter tutma yükümlülüğü hakkında Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
1- KURUMLAR VERGİSİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesine göre dernek ve vakıflar kurumlar vergisi mükellefleri arasında sayılmazken, aynı maddenin (ç) bendi ile dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler kurumlar vergisi mükellefiyeti kapsamına alınmışlardır. Aynı Kanunun 2 nci maddesinin beşinci fıkrasında, dernek ve vakıflara ait veya bağlı olup faaliyetleri devamlı bulunan ve sermaye şirketleri ile kooperatifler dışında kalan ticari, sınai ve zirai işletmelerin dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri olduğu, aynı maddenin altıncı bendinde de dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazanç amacı gütmemelerinin, faaliyetlerinin kanunla verilmiş görevler arasında bulunmasının, tüzel kişiliklerinin olmamasının, bağımsız muhasebelerinin ve kendilerine ayrılmış sermayelerinin veya işyerlerinin bulunmamasının mükellefiyetlerini etkilemeyeceği, mal ve hizmet bedelinin sadece maliyeti karşılayacak kadar olmasının, kar edilmemesi veya kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesinin bunların iktisadi işletme niteliğini değiştirmeyeceği hükme bağlanmıştır.
1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmelerle ilgili (2.4.) bölümünde; iktisadi işletmenin belirlenmesinde iktisadi işletmenin en belirgin özelliğinin bağlılık, devamlılık ve faaliyetin ticari, sınai veya zirai bir mahiyet arz etmesi olduğu diğer bir anlatımla iktisadi işletmenin unsurlarının ticari faaliyetin de temel özelliklerinden olan,bir organizasyona bağlı olarak piyasa ekonomisi içerisinde bedel karşılığı mal alım-satımı, imalatı veya hizmet ifaları gibi faaliyetler olduğu, Kanunun bu gibi halleri tek tek saymak yerine, dernek veya vakıf tarafından piyasa ekonomisi içerisinde icra edilen tüm iktisadi faaliyetleri kapsamına aldığı, satılan mal veya hizmete ait bedelin sadece maliyeti karşılayacak kadar olmasının, kâr edilmemesinin, kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesinin iktisadi işletme olma vasfını değiştirmeyeceği açıklanmıştır.
Vergi uygulamaları bakımından dernek olarak kabul edilen sendikaların tüzel kişilikleri itibarıyla kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmamaktadır. Ancak, iktisadi işletme oluşturacak şekilde ticari, sınai ve zirai faaliyette bulunulması halinde bu faaliyetleri nedeniyle kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirilecektir.
Buna göre, Sendikanıza ait eğitim ve dinlenme tesisinde verilen konaklama hizmetinin karşılığında masrafları karşılayacak kadar da olsa bir bedel alınması halinde sendikanıza ait iktisadi işletme oluşacağından kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis edilmesi gerekecektir.
2- KATMA DEĞER VERGİSİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:
Katma Değer Vergisi Kanununun 1. maddesinin 1. fıkrasında; ticari, sınaî, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye’de yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisine tabi olacağı, 3 fıkrasının (g) bendinde de, genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakıflara, her türlü mesleki kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticarî, sınaî, ziraî ve meslekî nitelikteki teslim ve hizmetlerinin katma değer vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.
Aynı maddenin 4. fıkrasında ise, ticari, sınaî, ziraî faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliği Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre; Gelir VergisiKanununda açıklık bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tayin ve tespit edileceği, 5. fıkrasında ise, bu faaliyetlerin kanunların veya resmî makamların gösterdiği gerek üzerine yapılması, bunları yapanların hukukî statü ve kişiliklerinin, işlemlerin mahiyetini değiştirmeyeceği ve vergilendirmeye mani teşkil etmeyeceği hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde, Sendikanıza ait tesislerde sadece maliyeti karşılayacak bir bedel karşılığında olsa dahi verilecek konaklama hizmeti katma değer vergisine tabi tutulacaktır.
3- VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:
Vergi Usul Kanununun 153’üncü maddesinde, kurumlar vergisi mükelleflerinin işe başlamayı vergi dairesine bildirmeye mecbur oldukları; 172’nci maddesinde, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin defter tutmaya mecbur oldukları; 176’ncı maddesinde defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılmış tüccarlardan I’inci sınıf tüccarların bilanço esasına göre, II’ nci sınıftüccarların ise işletme hesabı esasına göre defter tutacakları; 177’nci maddesinde, her türlü ticaret şirketleri ile kurumlar vergisine tabi olan diğer tüzel kişilerin I’inci sınıfa dahil oldukları hüküm altına alındıktan sonra, 182’nci maddede, bilanço esasında tutulacak defterler sayılmış, 220’nci maddede ise tasdike tabi defterlere ilişkin hükümler yer almıştır.
Bu itibarla, Sendika Genel Merkezinizin kendi tesislerinde vereceği konaklama hizmeti karşılığında sadece masrafları karşılayacak kadar da olsa bir bedel alınması halinde, sendikaya bağlı bir iktisadi işletme oluşacağından ve oluşacak iktisadi işletmenin kurumlar ve katma değer vergisi yönünden mükellefiyeti olacağından, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre birinci sınıf tüccarlar tarafından tutulması gereken defterlerin iktisadi işletme için ayrı olarak aynı Kanunda belirtilen süreler içinde tasdik ettirilerek kullanılması, muhasebe kaydının Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine uygun olması ve Sendika Genel Merkezinizin muhasebe kayıtları ile iktisadi işletmenin muhasebe kayıtlarının birbiriyle karışmasını önleyecek şekilde ayrı ayrı izlenmesi, ayrıca aynı Kanunun belge düzeni ile ilgili hükümlerine riayet edilmesi gerekmektedir.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
