Ücret Nedir? Vergilendirme ve Yasal Durumlar
Ücret, bir çalışanın belirli bir işyeri ve işverene bağlı olarak verdiği emek karşılığında aldığı bedeldir. Bu bedel, nakit para olabileceği gibi ayni ödeme ya da para ile temsil edilebilen menfaatler (konut, araç tahsisi vb.) şeklinde de olabilir. Gelir Vergisi Kanunu’na göre, gerçek kişilerin takvim yılı içerisinde elde ettiği ücret gelirleri vergiye tabidir.
Ücretin Kapsamı ve Unsurları
Ücret, bedensel veya zihinsel bir emeğin karşılığında elde edilen kazancı ifade eder. Ücret, işveren tarafından nakit olarak ödenebileceği gibi ayni ödemeler şeklinde de olabilir. Aynı zamanda konut ve araç tahsisi gibi para ile temsil edilebilen menfaatler de ücret kapsamında değerlendirilir.
Ücretin Vergilendirilmesi
Gelir Vergisi Kanunu’na göre, ücretin nakdi veya ayni olarak ödenmiş olması vergiye tabi olma durumunu değiştirmez. Ücretin adı ne olursa olsun, aşağıdaki ödemeler ücret olarak kabul edilir ve gelir vergisine tabidir:
- Ödenek
- Tazminat
- Kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı)
- Tahsisat
- Zam
- Avans
- Aidat
- Huzur hakkı
- Prim
- İkramiye
- Gider karşılığı
- Kazancın belli bir yüzdesi
Bu unsurlar, işveren ile işçi arasındaki hukuki ilişkiden bağımsız olarak, Gelir Vergisi Kanunu’na göre ücret olarak değerlendirilir ve vergiye tabi tutulur.
Ücret Olarak Vergilendirilecek Diğer Ödemeler
Bazı ödemeler, ücret unsurlarını taşımasa da Gelir Vergisi Kanunu kapsamında ücret olarak değerlendirilir:
- Emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları
- Daha önce veya gelecekte verilmiş hizmetler için sağlanan menfaatler
- TBMM, belediye meclisi ve diğer kamu kurumlarına bağlı kurul ve komisyon üyelerine ödenen maaşlar ve menfaatler
- Yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile tasfiye memurlarına ödenen maaşlar
- Bilirkişiler, resmi arabulucular, eksperler ve spor hakemlerine ödenen üretler
- Sporculara ödenen transfer ücretleri ve sağlanan menfaatler
- Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra ödenen tazminatlar ve yardımlar (ikale sözleşmesi kapsamındaki ödemeler, iş kaybı tazminatları vb.)
Sonuç
Ücret, çalışanlar için temel gelir kaynağı olurken, vergi mevzuatı açısından da önemli bir yere sahiptir. İşverenlerin ve çalışanların, ücretin vergilendirilmesi konusunda yasal yükümlülükleri bilmesi, ileride doğabilecek hukuki ve mali riskleri önlemek için kritik önem taşır. Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili maddeleri doğrultusunda hareket etmek, hem işverenler hem de çalışanlar için avantaj sağlayacaktır.
ÜCRETİN TANIMI
Ücret, işverene tabi ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen (konut, araç sağlanması vb.) menfaatlerdir. Gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir. Ücret, bedensel ya da zihinsel bir emek karşılığında işverenden elde edilen hasılayı ifade eder. Bu hasıla para şeklinde olabileceği gibi ayni veya para ile temsil edilebilen menfaat şeklinde de olabilir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmez
Ücret Olarak Vergilendirilecek Diğer Ödemeler
Ücretin unsurlarının var olup olmadığına bakılmaksızın ücret sayılan ödemeler;
- Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları,
- Daha önce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler,
- TBMM, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzer diğer kişilere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
- Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle, tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
- Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
- Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler,
- Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan
ödemeler ve yardımlar.
ÜCRETİN UNSURLARI
Gelir vergisi açısından bir ödemenin ücret ya da başka bir gelir unsuru olarak vergilendirilip vergilendirilmeyeceği aşağıda sayılan üç unsura göre tespit edilecektir. Bu üç unsur birlikte varsa elde edilen gelir ücret olarak vergilendirilecek, aksi takdirde ücretten söz etmek mümkün olmayacaktır.
Ücret gelirini meydana getiren üç temel unsur şöyledir;
Bir işverene tabi olma: Herhangi bir ödemenin ücret olarak kabul edilebilmesi için gerekli olan ilk unsur çalışanın işverene tabi olmasıdır. İşveren, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir. Çalışanın
işverene bağlılığı, fiili olabileceği gibi kanun, tüzük, yönetmelik veya sözleşmelerle de saptanmış olabilmektedir.
Belli bir iş yerine bağlı olma: İş yeri ticari, sınai, zirai ve mesleki bir faaliyetin yürütülmesi için tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerlerdir. Bu yerlere bağlılık, hukuki anlamda bir bağlılıktır. Hizmetin mutlaka fiilen iş yerinde yapılması zorunlu değildir.
Hizmetin karşılığı olarak bir ödemenin yapılması: Ödeme bir hizmet karşılığı değilse ücret sayılmasına imkân yoktur. Hizmet karşılığı olarak yapılan ödeme, nakit (haftalık, aylık vb.), ayın (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) veya para ile temsil edilebilen menfaatler (konut, araç sağlanması gibi) şeklinde olabilir.
Kaynak: GİB Rehber Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
