Bu yazıda geçici verginin kapsamına giren kazanç türleri, geçici vergi mükellefiyeti olmayanlar ve geçici vergiye esas kazancın nasıl belirlendiği hakkında detaylı bilgi bulacaksınız.
Geçici vergi uygulaması, Türkiye’de gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri için önemli bir yükümlülüktür. Bu yazımızda geçici verginin kapsamına giren kazançları, kimlerin geçici vergi ödemekle yükümlü olduğunu ve kazancın nasıl hesaplandığını sade bir dille anlatıyoruz.
Geçici Vergi Nedir?
Geçici vergi, yıllık gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmek üzere üçer aylık dönemlerde peşin olarak ödenen bir vergi türüdür. Bu uygulama, devletin yıl içinde tahsilat yaparak vergi gelirlerini dengelemesini sağlar.
Kimler Geçici Vergi Ödemek Zorundadır?
- Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri
- Serbest meslek erbapları
- Kurumlar vergisi mükellefleri
Bu kişiler, ilgili geçici vergi dönemlerinde (ilk üçer aylık periyotlar halinde) kazançları üzerinden hesapladıkları vergiyi ödemek zorundadır. Adi ortaklıklar, kollektif şirketler ve adi komandit şirketler doğrudan geçici vergi mükellefi sayılmaz. Ancak bu tür ortaklıklardaki ortakların elde ettikleri kazançlar geçici vergiye tabidir.
Kimler Geçici Vergi Ödemekle Yükümlü Değildir?
Aşağıdaki kişi ve kurumlar geçici vergi ödemek zorunda değildir:
- Tasfiye halindeki kurumlar
- Basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri
- Yıllara sari inşaat ve onarma işi yapanlar
- Sadece ücret geliri elde edenler
- Menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri
- Zirai kazanç sahipleri
- Diğer kazanç ve irat elde edenler
- Kazançları vergiden istisna edilen serbest meslek erbapları
- Noterlik görevini ifa edenler
Ancak bu kişiler, yukarıda belirtilen istisnai faaliyetlerin dışında ticari veya mesleki kazanç elde ediyorsa, bu kazançlar nedeniyle geçici vergi mükellefi olurlar.
Geçici Vergi Kazancı Nasıl Hesaplanır?
Mükellefler, geçici vergi dönemleri olan 3, 6 ve 9 aylık dönemler için mali tablolarını hazırlar. (12 aylık dönem kaldırılmıştır – 1 Ocak 2022 itibarıyla geçerli.)
Kazanç, Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 120. maddesi esas alınarak hesaplanır. Bu hesaplamada şu kriterlere dikkat edilir:
- Dönemsellik esası
- Vergi Usul Kanunu’ndaki değerleme hükümleri
Bu hesaplamalar, ilgili dönemde elde edilen net kazançların doğru şekilde belirlenmesini sağlar.
Örnek Hesaplamalar
1- GELİR GEÇİCİ VERGİ ORANI VE HESAPLAMA ÖRNEĞİ
Vergi Matrahı: 1.000.000 TL
Gelir Geçici Vergi Oranı: %15
Gelir Geçici Vergi Tutarı: 150.000 TL
2– KURUM GEÇİCİ VERGİ ORANI VE HESAPLAMA ÖRNEĞİ
Vergi Matrahı: 1.000.000 TL
Kurum Geçici Vergi Oranı: %25
Kurum Geçici Vergi Tutarı: 250.000 TL
Soru – Cevap Bölümü
1. Geçici vergi nedir?
Yıllık vergiye mahsup edilmek üzere dönemsel olarak ödenen vergidir.
2. Geçici vergi kimleri kapsar?
Ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsar.
3. Geçici vergi ödemek zorunda olmayanlar kimlerdir?
Tasfiye halindekiler, basit usulde vergilendirilenler, ücretliler gibi gruplardır.
4. Adi ortaklıklar geçici vergi öder mi?
Hayır, ortaklık olarak ödemezler. Ancak ortaklar kendi kazançları üzerinden öder.
5. Kollektif şirketlerde durum nasıldır?
Şirket olarak ödemezler, ortaklar ödeme yapar.
6. Serbest meslek kazancı geçici vergiye tabi midir?
Gerçek usuldeyse evet, istisna kapsamındaysa hayır.
7. Geçici vergi dönemi ne kadardır?
3’er aylık dönemlerden oluşur. 4. dönem kaldırılmıştır.
8. Kazanç nasıl belirlenir?
Dönemsel mali tablolar esas alınarak belirlenir.
9. Vergi Usul Kanunu bu süreçte nasıl rol oynar?
Değerleme hükümleri uygulanarak kazanç hesaplanır.
10. Yalnızca ücret geliri olan biri geçici vergi öder mi?
Hayır, sadece ücret geliri varsa ödemez.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
