Enflasyon muhasebesi sürecinde en çok merak edilen konulardan biri, bazı varlıkların “parasal olmayan kıymet” olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir. Özellikle işletmelerin bilançolarında “256 – Diğer Maddi Duran Varlıklar” hesabında yer verdiği kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi olup olmayacağı, 2024 yılı itibarıyla tekrar gündeme gelmiştir.
Bu konuda İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 22 Mayıs 2024 tarihli özelgesi, konuyu netleştirmek açısından önem taşımaktadır.
Parasal ve Parasal Olmayan Kıymet Nedir?
Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesine göre:
- Parasal kıymetler, Türk Lirası’nın değerindeki değişimlere rağmen nominal değeri değişmeyen, fakat satın alma gücü etkilenen kıymetlerdir. Nakit, banka mevduatları ve yabancı paralar bu gruptadır.
- Parasal olmayan kıymetler ise fiyat hareketlerinden etkilenmeyen, değerleri enflasyon karşısında değişen varlıklardır. Bu tür kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.
256 Hesabı Enflasyon Düzeltmesinde Nasıl Ele Alınır?
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 555) çerçevesinde, her kıymetin niteliği göz önünde bulundurularak düzeltme yapılması gerekmektedir. Tebliğde doğrudan “256 – Diğer Maddi Duran Varlıklar” hesabına ilişkin özel bir düzenleme yer almasa da şu esaslar geçerlidir:
- 256 hesabındaki kıymetler doğrudan parasal olmayan olarak kabul edilmez.
- Bu kıymetlerin tek tek incelenerek parasal ya da parasal olmayan kıymet ayrımı yapılması gerekir.
- Eğer kıymetler parasal olmayan nitelikteyse, o zaman enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaları mümkündür.
Örnek olarak, tablo, maşrapa, musluk, kazan, bakraç gibi işletmede kayıtlı duran varlıklar mahiyetine göre değerlendirilmeli, liste dışı kalanlar ise benzer özellikteki kıymetlere göre işleme tabi tutulmalıdır.
Uygulayıcılar Ne Yapmalı?
- 256 hesapta izlenen her kalem detaylı biçimde sınıflandırılmalı.
- Varlıkların niteliği belirlenmeden enflasyon düzeltmesi yapılmamalı.
- Eğer kıymet, parasal olmayan bir nitelik taşıyorsa, düzeltme kapsamına alınmalıdır.
Sonuç
Enflasyon düzeltmesi yaparken her kıymetin ekonomik içeriği göz önünde bulundurulmalı. “Diğer Maddi Duran Varlıklar” gibi genel hesaplar doğrudan düzeltilmemeli, içerdikleri varlıklar ayrı ayrı incelenmelidir. Vergi Usul Kanunu ve ilgili tebliğlere uygun hareket edilmesi, hem doğru mali raporlama hem de vergi risklerinden kaçınmak için kritik önemdedir.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Usul Grup Müdürlüğü |
| Sayı | : | E-11395140-105[VUK-3-2801]-670927 | 22.05.2024 | |
| Konu | : | Enflasyon düzeltmesinde parasal olmayan kıymet tespiti | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ile, “256- Diğer Maddi Duran Varlıklar” hesabında izlediğiniz tablo ve maşrapa, çeşme musluğu, kazan, ibrik, bakraç vb. eski eşyaların enflasyon düzeltmesi uygulamasında parasal olmayan kıymet olarak dikkate alınıp alınmayacağı hususunda Başkanlığımızdan görüş talep edilmiştir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında, “…
2. Bu maddenin uygulanmasında;
a) Parasal olmayan kıymetler; parasal kıymetler dışındaki kıymetleri,
b) Parasal kıymetler; Türk Lirasının değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kaldığı halde satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetleri (Yabancı paralar da parasal kıymet olarak dikkate alınır.),
…
İfade eder.
…” hükümleri yer almaktadır.
2023 hesap dönemi ve düzeltme şartlarının gerçekleşmesine/varlığına bağlı olarak (geçici vergi dönemleri dâhil) izleyen hesap dönemlerine ilişkin olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloların ve 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ile geçici 33 üncü maddesine göre yapılacak düzeltme işlemlerine ilişkin usul ve esaslar 30/12/2023 tarihli ve 32415 (2.Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile belirlenmiş olup, söz konusu Genel Tebliğin;
– “Bilançoda düzeltme işlemine tabi tutulacak kıymetler” başlıklı 9 uncu maddesinde, “(1) …
a) Parasal Kıymetler: Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan, ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetler.
b) Parasal Olmayan Kıymetler: Parasal kıymetler dışında kalan kıymetler, diğer bir ifade ile ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetler.
…
Parasal kıymetler (parasal varlıklar ve parasal kaynaklar) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz. Zira bilançoda görünen parasal kıymete ait değer, bilanço tarihi itibarıyla o kıymetin satın alma gücünü de göstermektedir. Ancak bilançoda görünen parasal olmayan kıymetlere (parasal olmayan varlıklar ve parasal olmayan kaynaklar) ait değerler, bilanço tarihi itibarıyla bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler olmadığından, bilançonun enflasyonun etkilerinden arındırılmasını teminen parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.
(2) Nevi itibarıyla iktisadi işletmelere dâhil bulunan kıymetlerden parasal ve parasal olmayan kıymetler bu Tebliğ eki listelerde (EK 1 ve EK 2) yer almaktadır. Söz konusu listelerde öz sermaye kalemlerine yer verilmemekle birlikte, aksine bir hüküm olmaması ve Tebliğde bir belirleme yapılmamış olması şartıyla, bu Tebliğ uygulamasında öz sermaye kalemleri “parasal olmayan kıymet” olarak addolunur.”,
– EK-1’de yer alan 6 numaralı dipnotta parasal kıymetler, EK-2’de yer alan 8 numaralı dipnotta parasal olmayan kıymetler için “Listelerde yer alan iktisadi kıymetler, uygulayıcılar için kolaylık sağlamak üzere, “Tek Düzen Hesap Planı”nında izlendikleri hesap kodları ile gösterilmiştir. Bu listelerde yer almayan iktisadi kıymetler mahiyet itibarıyla listelerdeki kendilerine en yakın iktisadi kıymet gibi işleme tabi tutulurlar.”
açıklamalarına yer verilmiştir.
Bunun yanı sıra, mezkûr Tebliğ eki (Ek 1) ve (Ek 2) listelerde yer almayan “256- Diğer Maddi Duran Varlıklar” hesabının, enflasyon düzeltmesi uygulamasında doğrudan parasal olmayan kıymet olarak kabul edilerek düzeltmeye tabi tutulması mümkün bulunmamakta olup, öncelikle bu hesapta izlenen kıymetlerin mahiyetinin belirlenmesi, diğer bir ifade ile parasal ya da parasal olmayan ayrımına tabi tutularak gerekli işlemin yapılması icap etmektedir.
Buna göre, somut durumda, şirketinizce “256- Diğer Maddi Duran Varlıklar” hesabında takip edildiği belirtilen bahse konu kıymetlerin, enflasyon düzeltmesi uygulamasında parasal olmayan kıymet olarak kabul edilmesi ve ilgili mevzuat/düzenlemeler dahilinde düzeltmeye tabi tutulması gerekmektedir.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
