Basit usul, küçük işletmelere yönelik sade bir vergi sistemidir. Ancak bu sistemden yararlanan mükelleflerin de belirli yükümlülükleri vardır. Kazancın nasıl hesaplandığı, defter tutulup tutulmadığı, belge düzeni ve kayıt sistemine dair detaylar Gelir Vergisi ve Vergi Usul Kanunu’nda açıklanmıştır.
Basit Usulde Kazanç Nasıl Hesaplanır?
Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi (takvim yılı) boyunca elde edilen:
- Hasılat (gelirler) ile
- Giderler ve satılan malların alış bedelleri
arasındaki pozitif fark olarak hesaplanır.
Bu hesaplamada dikkate alınacak kalemler:
- Vergi Usul Kanunu’na göre alınması ve verilmesi zorunlu olan belgelerdeki tutarlardır.
- Yani her işlem belgeye dayanmalı, hasılat ve giderler bu belgelere göre belirlenmelidir.
Ortaklık Halinde Kazanç Tespiti
Ortak çalışan mükellefler için:
- Kira sınırı ve iş hacmi ölçüleri toplu olarak değerlendirilir.
- Diğer tüm şartlar ortakların her biri için ayrı ayrı aranır.
- Ortaklardan biri gerçek usulde ise, diğer ortaklar da gerçek usule geçmek zorundadır.
Defter Tutma Yükümlülüğü Var mı?
Hayır. Basit usule tabi mükellefler:
- Defter tutmazlar.
- Ancak bildirim, belge düzenleme, muhafaza ve ibraz gibi diğer yükümlülüklere sahiptirler.
- İkinci sınıf tüccarlara ilişkin diğer hükümler bunlar için geçerlidir.
Belge Düzenleme Yükümlülüğü Nedir?
Basit usuldeki mükellefler:
- Hasılatları için Vergi Usul Kanunu’na uygun belge düzenlemekle yükümlüdür.
- 31.12.2022 tarihine kadar, günlük hasılat için toplu fatura düzenleme hakkı vardı.
- Müşteri isterse, fatura ya da perakende satış fişi verilmesi zorunludur (dolmuş işletenler hariç).
Belgeler ve Zarflar Nasıl Temin Edilir?
Basit usule tabi mükellefler belgelerini:
- Sadece TESK (Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu) tarafından bastırılan formlardan temin edebilir.
- Bu belgeler, bağlı olunan oda veya birlikler aracılığıyla alınır.
- Oda bulunmayan yerlerde, en yakın odaya veya karma odaya kayıt yaptırılarak belge temin edilir.
İstisna:
Traktörle nakliyecilik, hususi oto ile ticaret, biçerdöver işletmeciliği gibi faaliyetlerde bulunanlar belgelerini:
- Anlaşmalı matbaalarda bastırabilir veya
- Noter tasdikli olarak temin edebilir.
Kayıtlar Nasıl Tutulur? (Defter-Beyan Sistemi)
Basit usule tabi mükelleflerin kayıtları:
- “Defter-Beyan Sistemi” üzerinden tutulur.
- Kayıtlar, mükellefin sözleşme yaptığı meslek odası veya serbest muhasebeci mali müşavir aracılığıyla yapılır.
- Üçer aylık dönemlerde, alış-gider ve satış-hasılat bilgileri sisteme aktarılır.
10 Soru 10 Cevap:
1. Basit usulde kazanç nasıl hesaplanır?
Hasılat ile giderler ve alışlar arasındaki pozitif fark üzerinden hesaplanır.
2. Hangi belgeler dikkate alınır?
Alım, satış ve gider belgeleri Vergi Usul Kanunu’na göre düzenlenmiş olmalıdır.
3. Ortaklıkta kazanç nasıl belirlenir?
Kira ve iş hacmi toplam olarak değerlendirilir; diğer şartlar ortaklar için ayrı ayrı aranır.
4. Basit usulde defter tutulur mu?
Hayır, defter tutma zorunluluğu yoktur.
5. Belge düzenlenmezse ceza olur mu?
Evet. Belgesiz satış Vergi Usul Kanunu’na aykırıdır ve cezaya tabidir.
6. Toplu fatura uygulaması hâlâ geçerli mi?
31.12.2025 tarihine kadar geçerlidir. Güncel durumu Maliye Bakanlığı açıklamalarına göre takip etmek gerekir.
7. TESK belgeleri nereden alınır?
Bağlı olunan oda veya birlikten.
8. Oda bulunmazsa ne olur?
En yakın oda ya da karma odaya kayıt yaptırılarak belgeler oradan alınır.
9. Belgeyi matbaadan bastırmak mümkün mü?
Sadece belirli istisna gruplar için mümkündür.
10. Kayıtlar nasıl tutulur?
Üçer aylık dönemlerle Defter-Beyan Sistemi’ne meslek odası veya mali müşavir aracılığıyla girilir.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN KONUTLA İLGİLİ ÖZEL BİLGİ YAZISI
Basit Usulde Kazanç Tespiti Nasıl Yapılır?
Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark yapılan faaliyetle ilgili olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ile hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanacaktır.
Ortaklık Halinde Basit Usulde Kazanç Tespiti Ne Şekilde Yapılacaktır?
Aynı işte ortak olarak çalışanlar hakkında Gelir Vergisi Kanununun 47 nci maddesinde yazılı yıllık kira bedeli ve 48 inci maddede yazılı iş hacmi ölçüleri toplu olarak, diğer şartlar ortakların her biri için ayrı ayrı aranacaktır. Ortaklarından birisi gerçek usule göre gelir vergisine tabi bulunan ortaklıklarda, diğer ortakların ticari kazancı da gerçek usulde tespit olunacaktır.
Basit Usulden Yararlanan Mükelleflerin Defter Tutma Yükümlüğü Var Mıdır?
Bu usulde vergilendirilenler defter tutmayacaklardır. Bu mükellefler, kazancın tespiti ve Vergi Usul Kanununun defter tutma hükümleri hariç, bildirme, vesikalar, muhafaza, ibraz, diğer ödevler ve ceza hükümleri ile bu Kanun ve diğer kanunlarda yer alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere tabi olacaklardır.
Basit Usulden Yararlanan Mükellefler Mal Alış ve Satışlarında Belge Düzenlemek Zorunda Mıdır?
Basit usulden yararlanan mükellefler hasılatları ile ilgili olarak Vergi Usul Kanununda yazılı vesikaları kullanacaklardır.
Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden, kazançları basit usulde tespit edilen mükellefler 31.12.2022 tarihine kadar belge vermedikleri günlük hasılatları için gün sonunda tek bir fatura düzenlemeleri mümkün bulunmaktadır.
Ancak, toplu belge düzenleme imkanından yararlanmak isteyen mükelleflerin müşterilerinin istemeleri halinde fatura veya perakende satış vesikası (dolmuş işletenler hariç) vermek zorundadırlar.
Kazançları Basit Usulde Tespit Edilen Mükellefler Kullandıkları Belgeleri ve Zarfları Nasıl Temin Etmektedir?
Kazançları basit usulde tespit edilen mükelleflerin kullandıkları belgeler ve zarflar sadece Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) tarafından bastırılmaktadır. Mükellefler bu belgeleri bağlı oldukları odalardan temin edeceklerdir.
Mükelleflerin bulunduğu yerde bağlı oldukları oda veya birlik yoksa veya bulunduğu yerde bağlı olacağı oda veya birlik kurulmamış ise; en yakın oda veya birliğe veya karma odaya kayıt yaptıracaklardır. Belgelerini de kayıt yaptırdığı bu odadan temin edeceklerdir. Kazancı basit usulde tespit edilip, meslek odalarına üye kayıtları yapılamayan, traktörle nakliyecilik yapanlar, hususi oto ile ticari faaliyette bulunanlar, biçerdöver işletmecileri ile inşaat ustaları gibi mükellefler, kullanacakları belgeleri ikinci sınıf tüccarların tabi oldukları esaslar çerçevesinde (anlaşmalı matbaalara bastırmak veya noterlere tasdik ettirmek suretiyle) temin edebilmektedirler. Anılan mükellefler, diledikleri takdirde kullanacakları belgeleri faaliyette bulundukları yerdeki herhangi bir oda veya birlikten de temin edebilmektedirler.
Kazançları Basit Usulde Tespit Edilen Mükelleflerin Kayıtları Nasıl Tutulmaktadır?
Kazançları basit usulde tespit edilen mükelleflerin kayıtları, mükelleflerin “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” düzenledikleri meslek odaları veya meslek mensupları aracılığıyla Defter-Beyan Sistemi üzerinde tutulacaktır. Kazançları basit usulde tespit edilen mükelleflerin alış ve giderleri ile satış ve hasılatlarına ilişkin üçer aylık kayıtlar, “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” düzenledikleri meslek odaları veya meslek mensupları aracılığıyla izleyen ayın sonuna kadar Defter-Beyan Sistemine kaydedilir.
ÖNERİLEN İLİNTİLİ İÇERİKLER
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
