Bu yazıda, Türk İş Kanunu’nun 74. maddesi çerçevesinde kadın çalışanların analık izni, doğum sonrası yarı zamanlı çalışma, süt izni ve ücretsiz izin haklarına dair tüm detayları sade ve anlaşılır bir şekilde ele alıyoruz.
Türk İş Kanunu’na Göre Analık ve Süt İzni Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Kadın işçilerin doğum öncesi ve sonrası süreçte iş güvencesi ile sosyal haklarını korumak amacıyla Türk İş Kanunu’nda ayrıntılı düzenlemeler yer alır. 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki 74. madde, çalışan annelere tanınan izinleri ve doğum sonrası hakları yasal çerçeveye oturtur. Bu yazıda, iş hayatındaki annelerin en çok merak ettiği konular olan analık izni, süt izni, yarı zamanlı çalışma ve ücretsiz izin hakkında en güncel bilgiler verilmektedir.
1. Analık İzni Ne Kadar?
Kadın işçiler, doğumdan önce sekiz hafta ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta ücretli izin hakkına sahiptir. Çoğul gebelik halinde, doğum öncesi izin süresine iki hafta eklenir.
2. Erken Doğumda Haklar Kaybolur mu?
Hayır. Eğer kadın işçi erken doğum yaparsa, doğumdan önce kullanamadığı izin günleri, doğum sonrası sürelere eklenerek kullandırılır.
3. Doğuma 3 Haftaya Kadar Çalışmak Mümkün mü?
Evet. Kadın işçi isterse ve sağlık durumu uygunsa, doktor onayı ile doğuma üç hafta kalana kadar çalışabilir. Bu durumda çalıştığı süre, doğum sonrası izne eklenir.
4. Annenin Vefatı Halinde İzin Babaya Geçer mi?
Evet. Doğum sırasında veya doğum sonrası annenin vefatı durumunda, kullanılamayan doğum sonrası izin günleri babaya verilir.
5. Evlat Edinmede Analık İzni Var mı?
Evet. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinen eşlerden biri veya evlat edinen kişi, çocuğun aileye teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullanabilir.
6. Doğum Sonrası Yarı Zamanlı Çalışma Hakkı
Doğumdan sonra çocuğun hayatta olması koşuluyla:
- İlk doğumda 60 gün,
- İkinci doğumda 120 gün,
- Sonraki doğumlarda 180 gün
süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı tanınır.
Çoğul gebeliklerde bu sürelere 30 gün eklenir.
Engelli doğan çocuklarda ise bu süre 360 gün olarak uygulanır.
Bu sürelerde süt izni uygulanmaz.
7. Hamilelik Süresince Kontrol İzni
Hamile kadın işçilere, periyodik doktor kontrolleri için ücretli izin verilir.
8. Hafif İşte Çalışma Hakkı
Hekim raporu ile gerekli görülmesi durumunda hamile işçiler, sağlığına uygun hafif işlerde çalıştırılır. Bu durumda ücretlerinde herhangi bir kesinti yapılmaz.
9. Altı Aya Kadar Ücretsiz İzin
Kadın işçi, doğumdan sonra (çoğul gebelikte 18 haftalık iznin bitiminden sonra) altı aya kadar ücretsiz izin talep edebilir. Bu hak, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinenlere de tanınır. Bu süre, yıllık izin hesabına dahil edilmez.
10. Süt İzni Hakkı
Kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirebilmesi için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu iznin saat aralığını ve bölünme şeklini işçi kendisi belirler. Süt izni, çalışma süresinden sayılır.
Tüm İşçilere Uygulanabilirlik
Bu haklar, iş sözleşmesiyle çalışan tüm işçiler için geçerlidir. İş Kanunu kapsamında olup olmaması fark etmez.
Soru-Cevap Özeti
1. Kadın işçiye tanınan toplam doğum izni kaç haftadır?
Toplam 16 hafta, çoğul gebelikte 18 hafta.
2. Doğuma 3 hafta kalana kadar çalışabilir miyim?
Evet, sağlık durumu uygunsa ve doktor onaylarsa.
3. Erken doğumda kullanılmayan izin ne olur?
Doğum sonrası izne eklenir.
4. Annenin vefatı durumunda izin kim kullanır?
Baba, doğum sonrası kalan izin süresini kullanabilir.
5. Evlat edinme halinde izin hakkı var mı?
Evet, 8 hafta analık izni verilir.
6. Doğum sonrası yarı zamanlı çalışma hakkı nedir?
İlk doğumda 60, sonraki doğumlarda 120 ve 180 gün haftalık yarı zamanlı çalışma izni.
7. Engelli doğan çocukta izin süresi artar mı?
Evet, 360 güne kadar çıkar.
8. Hamilelikte kontrole gitmek için izin var mı?
Evet, ücretli izin hakkı vardır.
9. Süt izni kaç saattir ve nasıl kullanılır?
Günde 1,5 saat. Saatleri işçi belirler.
10. Bu haklar tüm işçiler için geçerli mi?
Evet, iş sözleşmesi ile çalışan tüm işçiler yararlanabilir.
İŞ KANUNU’NDA YER ALAN İLGİLİ YASA MADDESİ
4857 Sayılı İş Kanunu
Analık halinde çalışma ve süt izni
Madde 74 – Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. (Ek cümle: 13/2/2011-6111/76 md.) Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. (Ek cümleler: 29/1/2016-6663/22 md.) Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/22 md.) Birinci fıkra uyarınca kullanılan doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.
Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. (Ek cümle: 29/1/2016-6663/22 md.) Bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/22 md.) Bu madde hükümleri iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçi için uygulanır.
…
ÖNERİLEN VİDEO İÇERİK
Kaynak: 4857 Sayılı İş Kanunu Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
